We interviewen Nayra Martínez om haar werk en professionele loopbaan in detail te leren kennen.

Deze jonge artieste heeft gedurende elf jaar afwisselend geleefd en gewerkt op de Canarische Eilanden en in België. Afgestudeerd in Schone Kunsten op de Universiteit van Laguna en beursstudente op de Koninlijke School van Schone Kunsten in Antwerpen. Ook studeerde ze kunstpedagogie in Madrid.

Waarom heb je beslist te verhuizen naar België? Hoe was die beginperiode?

Het plan was om naar Utrecht te gaan, maar ik ben toevallig in Gent beland. En hier ben ik verder gegaan. Hoewel het niet over rozen liep, heb ik toch een vruchtbare bodem gevonden om mijn werk op te ontwikkelen. Mijn eerste expositie hield ik al enkele maanden nadat ik hier was aangekomen. Wanneer ik na twee weken 90% van mijn werken had verkocht en ook verschillende tijdschriften, kranten en radiozenders me hadden geïnterviewd, besliste ik dat terugkeren naar Tenerife geen optie was. Misschien is het dat ook nooit geweest. Daarna begon ik de taal te leren en elke dag opnieuw te vechten om vooruit te geraken.

Je hebt niet alleen een diploma in Schone Kunsten, maar ook in Pedaogdie. Hoe beïnvloedt die vorming je werk?

Zoals ik in het begin al zei, wat de conceptie van mijn werk beïnvloedt is niet zozeer mijn formele opleiding, maar wel de ervaring omin de wereld te staan en die te willen veranderen en verbeteren. Ik verdedig kunst als een instrument van verandering, niet als een pure esthetische expressie. Toch heeft het wel invloed gehad op hoe ik mijn werk produceer. In de Schone Kunsten leerde ik niet enkel de basistechnieken, maar ook lassen, werken met was, betegelen, geraamtes maken voor omvangrijke werken, bouten in metaal slaan, etc. Met andere woorden, ik beweeg me met gemak en nieuwsgierigheid voort tussen verschillende technieken en formaten, ik geniet ervan erg uiteenlopende materialen te gebruiken en ik vind inspiratie op de meest onverwachte plaatsen.

Is de reeks Las Raíces de la Esperanza 1936-2016 daar een weerspiegeling van? Zeker en vast een reeks die opschudding veroorzaakte, en ook wat polemiek in Spanje?

Las Raíces de la Esperanza is een reeks die zowel reflecteert over ons recent verleden in Spanje – en dus ook in Europa – als over onze actuele maatschappij. Het wordt opgebouwd uit een groep van vijf obelisken geïnspireerd op het monument van Franco die op de berg van ‘Las Raíces’ (La Esperanza-TF) heeft gestaan sinds 1956 tot november 2016. De verwaarloosde toestand die het monument gedurende verschillende jaren kenmerkte, ineenstortend maar nog overeind, vol beschilderingen van voor- en tegenstanders, was enorm veelzeggend. Dat wilt helemaal niet zeggen dat ik empahtie of sympahtie voel voor een dictatuur, wat haar kleur ook moge zijn. Maar ik denk ook niet dat het verleden wissen zonder ze te raadplegen een constructieve methode is om ons te verzoenen met ons verleden. De polemiek rond mijn project ontstond omdat men beweerde dat ik, door me te inspireren op dat monument, een lofzang deed op het terrorisme. Het ging zelfs verder, vanuit de ‘Asociación de Amigos de la Memoria Histórica’ bedreigden ze de groep van de Schone Kunsten door te beweren dat ze zouden moeten rekening houden met de gevolgen als ze mijn werk in hun zalen tentoonstelden. Een bewering geponeerd vanuit complete waanzin en onwetendheid zowel over mijn werk als over mijn project. Daarom heb ik ze getoond in de zaal MAC, met goede kritieken; en zo heb ik ook mijn doel bereikt om via kunst een open debat te starten over machtsstructuren uit ons verleden en heden.

Vind je dat jouw werken een constructieve kritiek bieden op de actuele samenleving?

Ja, maar ik denk dat de hedendaagse maatschappij te obsessief bezig is met het ‘nu’. Iedere honderd jaar doet er zich een groot conflict voor, of het nu van religieuze, politieke of ideologische aard is, maar het lijkt erop dat we er nooit uit leren. De grootste zwakte van de mensheid is dat we onze fouten herhalen. Precies om die reden heb ik beslist om de herinnering aan de Spaanse Burgeroorlog op te roepen in mijn werk, omdat de spookbeelden ervan ons nog steeds folteren en zo ons denkbeeld beïnvloeden. Het heden zoals het is (Trump, massale migratiegolven, vervolging) toont ons hoeveel we moeten leren.

Je woont tussen Spanje en België. Wat levert je die wissel op?

België biedt me zowel de interesse en de participatie van het algemene publiek in de cultuur, als de internationale dimensie in de kunstwereld. Per slot van rekening zijn we het hart van Europa en liggen we op een steenworp afstand van het Verenigd Koninkrijk. Andere culturen zijn erg dichtbij en er is de mogelijkheid om verschillende talen te spreken. En natuurlijk ook hun bieren!

Spanje biedt me dan weer zonder twijfel de passie die we leggen in waar we mee bezig zijn. En het gemeenschapsgevoel steekt er bovenuit door de afwezigheid van datzelfde gevoel in België. En ook de georganiseerde wanorde.

Op welke manier heeft je vestiging in België invloed gehad op je professionele carrière? Welke moeilijkheden en kansen kruisten je pad? Werden je artistieke verwachtingen ingelost?

Het feit dat ik van Tenerife kom is voor Belgen aan de ene kant erg exotisch en aan de andere kant erg vertrouwd. Heel wat Belgen hebben apartementen op het eiland en het is een goed gespreksonderwerp om het ijs te breken. Toch opent het uit het buitenland komen geen enkele deur voor je in de kunswereld, je moet even hard werken als de artiesten van hier, zo niet nog meer; wat me normaal en positief lijkt. Mijn artistieke verwachtingen kennen geen grenzen en mijn toekomstplannen gaan ook verder dan de Belgische grens. Wat ik je wel kan zeggen is dat mijn tijd hier nog niet voorbij is. Professioneel kunstenaar zijn is een onophoudelijke inspanning, een achtbaan. De ene keer win je en de andere keer verlies je. De truc bestaat erin het hoofd koel te houden in beide situaties, maar komende van waar ik kom, is dat niet gemakkelijk!

Vertel ons over je laatste project UNSTABLE?

Een van de belangrijkste ideeën achter mijn werk is het in vraag stellen van de verticale machtstructuren die onze kapitalistische samenleving poogt te versterken. Omdat ik geloof dat ze niet koosjer zijn. UNSTABLE zet die lijn verder, maar deze keer met een performance als expressiemiddel. Ik bestijg een verhoogde stoel aan een tafel en interageer met verschillende objecten: brood, gouden kettingen, een vleesmolen… Het is een kritiek op rijkdom- en machtswellust, op hebzucht. Als je het in het in levende lijve wilt zien, in november stel ik het werk voor in het Instituut van Cervantes in Brussel.

Met welk werk ben je nu bezig?

Het Bozar-museum heeft me gevraagd een werk te creëren in samenwerking met een groep studenten uit België die de maatschappij waarin we leven in vraag stellen voor hun expositie ‘Next Generation, Please!’. De bedoeling is om samen na te denken over de Europese politiek en waarden. Met kunst als middel onderzoeken we hoe we onze samenleving kunnen tranformeren in een meer rechtvaardige, verenigde en harmonieuze gemeenschap. We zullen een nieuw werk realiseren dat in mei 2018 geëxposeerd zal worden in Bozar.